Ciekawą uchwałą w poszerzonym składzie siedmiu sędziów podjął Sąd Najwyższy w 26.10.2016 r. w sprawie III CZP 44/16, w której Sąd Najwyższy rozstrzygnął wątpliwości oraz dotychczas różne poglądy Sądów w sprawie zasad uiszczania pozostałej części opłaty od pozwu w przypadku stwierdzenia braku podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym.
W tezie prezentowanego orzeczenia, w razie stwierdzenia braku podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym sąd wzywa powoda – także gdy jest reprezentowany przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego – do uiszczenia pozostałej części opłaty od pozwu w terminie tygodniowym pod rygorem jego zwrotu.
Orzeczenie niniejsze zostało podjęte przez Sąd Najwyższy w odpowiedzi na następujące pytanie prawne przedstawione przez SA: „Czy po skierowaniu sprawy do postępowania upominawczego wobec braku podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym sąd wzywa stronę powodową, w trybie art. 130 § 1 KPC, do uiszczenia pozostałej 3/4 opłaty od pozwu pod rygorem jego zwrotu albo prowadzi sprawę bez wstrzymania biegu postępowania, a o obowiązku uiszczenia tej opłaty orzeka, stosownie do art. 130³ § 2 KPC, w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji?”.
Na gruncie niniejszej sprawy Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, iż istnieją dwa odmienne poglądy zarówno w orzecznictwie jak i w doktrynie dotyczące mechanizmu usuwania braku fiskalnego pozwu w sytuacji stwierdzenia przez sąd niemożności wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym. Komentowaną uchwałę SN podjął
Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że w orzecznictwie oraz w doktrynie funkcjonują się dwa dominujące stanowiska
Według pierwszego z poglądów, w razie bezskutecznego upływu terminu na uzupełnienie opłaty, sąd powinien prowadzić sprawę bez wstrzymywania biegu postępowania, a o obowiązku uiszczenia opłaty orzec dopiero w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Według zaś drugiego poglądu, po stwierdzeniu braku podstaw do wydania nakazu zapłaty sąd powinien wezwać powoda do uzupełnienia brakującej części opłaty sądowej na zasadach ogólnych pod rygorem zwrotu pozwu w razie nieuiszczenia należnej opłaty w całości, czyli faktycznie uzupełnienia jej brakującej części . Ponadto, w sytuacji gdy powód jest reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika (adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego) skutkowałoby to zwrotem pozwu bez wzywania do uiszczenia opłaty, jeżeli pismo podlega opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu sporu.
W wydanej uchwale Sąd Najwyższym opowiedział się za przyznaniem prymatu zasadzie fiskalizmu i równości podmiotów domagających się ochrony prawnej, przed zasadą szybkości postępowania oraz prawa do sądu, wskazują, iż w związku z brakiem przepisu regulującego określoną sytuację procesową w postępowaniu odrębnym powinno poszukiwać się przepisu najbardziej odpowiedniego w przepisach ogólnych regulujących postępowanie sądowe, a dopiero w razie jego braku sięgnąć do przepisu normującego podobną sytuację procesową w innych, zbliżonych konstrukcyjnie postępowaniach odrębnych. Uwzględniając to założenie Sąd Najwyższy przyjął, że przez analogię powinien mieć zastosowanie art. 130 § 1 KPC, pozwalający najpełniej urzeczywistnić zasadę według której możliwość dalszego prowadzenia postępowania jest uzależniona od uiszczenia należnej z tego tytułu opłaty.
Powyższe orzeczenie niewątpliwie porządkuje dotychczasową praktykę procesową i jednoznacznie rozwiewa wszelkie wątpliwości jakie pojawiały się tak wśród sędziów orzekających jak i pełnomocników procesowych.
Autor: Katarzyna Kurczewska- Kozikowska radca prawny w Kancelarii Radcy Prawnego Katarzyny Kurczewskiej - Kozikowskiej www.kkancelaria.pl