Jedną z częściej stosowanych umów w obrocie gospodarczym jest umowa sprzedaży. W ramach tej umowy sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Co jednak, gdy po wykonaniu przedmiotu umowy okaże się, że rzecz sprzedana ma wady? Zastosowanie znajdą tu regulacje dotyczące rękojmi i gwarancji uregulowane w Kodeksie Cywilnym.
Rękojmia jest, wynikającą z ustawy, odpowiedzialnością sprzedawcy za wady ( fizyczne i prawne) rzeczy sprzedanej. Przepisy dotyczące rękojmi stosuje się również, na mocy przepisów szczególnych, do innych umów. Chociażby do umowy o dzieło.
Wady rzeczy sprzedanej
Wada fizyczna polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową. W szczególności rzecz jest niezgodna z umową, gdy:
1. Nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia
2. Nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór
3. Nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia
4. Została wydana kupującemu w stanie niezupełnym.
Rzecz sprzedana ma wadę fizyczną również, gdy została nieprawidłowo zamontowana i uruchomiona, jeżeli czynności te zostały wykonane przez sprzedawcę lub osobę, za którą sprzedawca ponosi odpowiedzialność albo przez kupującego, jeśli postąpił zgodnie z instrukcją sprzedawcy.
Za wadę prawną uważać trzeba sytuacje, gdy rzecz sprzedana stanowi własność osoby trzeciej albo jeżeli jest obciążona prawem osoby trzeciej albo jeśli ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu.
Uprawnienia kupującego
W sytuacji stwierdzenia przez nabywcę wady rzeczy może on:
1. żądać wymiany rzeczy na wolną od wad
2. żądać usunięcia wady
3. złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny
4. złożyć oświadczenie o odstąpieniu od umowy.
W przypadku wskazanym w pkt. 3 i 4. oświadczenia takie nie będą skuteczne, jeśli sprzedawca niezwłocznie i bez zbędnych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz na wolną od wad lub wadę usunie. Ograniczenie to nie ma zastosowania, gdy rzecz była już wymieniona lub naprawiona przez sprzedawcę albo sprzedawca nie uczynił zadość obowiązkowi naprawienia lub wymiany rzeczy.
To na kupującym ciąży obowiązek dostarczenia rzeczy wadliwej do miejsca oznaczonego w umowie sprzedaży, a gdy takiego miejsca nie oznaczono, do miejsca w którym rzecz została kupującemu wydana. Koszt spełnienia tego obowiązku ponosi jednak sprzedawca. Sprzedawca ponosi także koszt wymiany i naprawy, w tym koszt demontażu i dostarczenia rzeczy, robocizny, materiałów oraz ponownego zamontowania i uruchomienia.
W sytuacji zaś, gdy kupujący odstępuje od umowy lub żąda wymiany rzeczy na wolną od wad to sprzedawca ma obowiązek przyjąć od kupującego rzecz wadliwą. Jeżeli sprzedawca dopuszcza się zwłoki w odbiorze rzeczy kupującemu przysługuje prawo odesłania rzeczy na koszt i ryzyko sprzedawcy.
W przypadku, gdy rzecz wadliwa została już zamontowana kupujący może żądać od sprzedawcy demontażu i ponownego zamontowania po dokonaniu naprawy lub wymiany na rzecz wolną od wad. W sytuacji kiedy sprzedawca odmówi spełnienia tego żądania kupujący może to zrobić na koszt i niebezpieczeństwo sprzedawcy. Ustawa przewiduje, że sprzedawca może odmówić spełnienia tego roszczenia tylko, gdy koszt demontażu i ponownego zamontowania przewyższa cenę rzeczy sprzedanej.
Dodatkowo ustawa stanowi, że w relacjach między przedsiębiorcami, w przypadku gdy istnieje ryzyko pogorszenia rzeczy, kupujący ma prawo sprzedać rzecz z zachowaniem należytej staranności oraz powiadomić o tym fakcie sprzedającego lub odesłać rzecz sprzedawcy na jego koszt i ryzyko.
Odpowiedzialność za zaistniałą wadę
Należy pamiętać, że sprzedawca odpowiada za wady rzeczy, które istniały w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego lub wynikły z przyczyny tkwiącej w rzeczy sprzedanej w tej samej chwili. Wobec tego, to na kupującym- przedsiębiorcy spoczywa obowiązek udowodnienia ww. okoliczności.
W przypadku umów zawieranych pomiędzy przedsiębiorcami istnieje możliwość ograniczenia, rozszerzenia lub wyłączenia odpowiedzialności z rękojmi. Dlatego przy zawieraniu stosownych umów warto zwracać uwagę na to, czy w umowach nie ma zapisów typu : „ sprzedawca nie odpowiada za wady rzeczy sprzedanej”.
Wyłącznie lub ograniczenie odpowiedzialności z rękojmi będzie jednak bezskuteczne w przypadku, gdy sprzedawca zataił podstępnie wadę przed kupującym.
Obowiązki kupującego
Co istotne, kupujący traci uprawnienia z rękojmi jeśli nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie, a w przypadku gdy wada wyszła na jaw dopiero później – jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej stwierdzeniu. Z uwagi na fakt, iż pojęcie „w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju” jest nieostre należy zbadać rzeczy możliwie najpełniej oraz jak najszybciej. W takim też terminie o wadzie należy powiadomić sprzedawcę. Dla zachowania tego terminu wystarczy, przed jego upływem, wysłanie pisma z zawiadomieniem.
Istotnym jest także, że opisana powyżej utrata uprawnień nie nastąpi ( w przypadku niedochowania wskazanych obowiązków) jeżeli sprzedawca wiedział o wadzie albo zapewnił kupującego, że wady nie istnieją.
Przedawnienie roszczeń
Sprzedawca ponosi odpowiedzialność z tytułu rękojmi jeśli wada fizyczna zostanie stwierdzona przed upływem dwóch lat, a w przypadku wad nieruchomości – przed upływem pięciu lat od wydania rzeczy kupującemu. Z roszczeniem o usunięcie wady lub wymianę rzeczy na wolną od wad kupujący może wystąpić w ciągu roku od dnia stwierdzenia wady. Ten sam roczny termin obowiązuje w przypadku oświadczenia o obniżeniu ceny lub odstąpieniu od umowy. Jeśli jednak kupujący najpierw żądał naprawienia rzeczy lub jej wymiany to termin na odstąpienie od umowy lub obniżenie ceny liczony jest od chwili bezskutecznego upływu terminu do wymiany rzeczy lub jej naprawienia.
Upływ terminu do stwierdzenia wady nie wyłącza wykonania uprawnień z tytułu rękojmi, jeśli sprzedawca wadę podstępnie zataił.
Gwarancja jest odrębnym od rękojmi za wady reżimem odpowiedzialności sprzedawcy. Zasadniczą różnicą pomiędzy gwarancją a rękojmią jest fakt, iż gwarancja ma charakter całkowicie dobrowolny. Wobec tego tylko od woli sprzedawcy zależy, czy zostanie udzielona gwarancja na daną rzecz.
Udzielenie gwarancji następuje przez złożenie oświadczenia gwarancyjnego. Oświadczenie takie może zostać zawarte w umowie, reklamie czy osobnym dokumencie.
Gwarancja powinna zawierać:
1. Nazwę i adres gwaranta
2. Okres na jaki została udzielona
3. Zasięg terytorialny ochrony gwarancyjnej
4. Zakres wad jakie obejmuje
5. Obowiązki gwaranta i uprawnienia kupującego
6. Oświadczenie, że gwarancja nie wyłącza, nie ogranicza, ani nie zawiesza uprawnień kupującego wynikających z przepisów o rękojmi za wady rzeczy sprzedanej.
Gwarancja powinna zostać sporządzona w sposób jasny i zrozumiały oraz w języku polskim, jeśli jest wprowadzana do obrotu na terytorium RP. Sprzedawca ma obowiązek wydać kupującemu wraz z rzeczą sprzedaną dokument gwarancyjny oraz sprawdzić zgodność znajdujących się na rzeczy oznaczeń z danymi zawartymi w dokumencie gwarancyjnym oraz stan plomb i innych umieszczonych na rzeczy zabezpieczeń. Kupujący ma zaś uprawnienie żądania od gwaranta wydania oświadczenia gwarancyjnego utrwalonego na papierze lub innym nośniku.
Sprzedający ma całkowitą swobodę w kształtowaniu treści udzielonej gwarancji. W szczególności obowiązki gwaranta mogą polegać na zwrocie zapłaconej ceny, wymianie rzeczy bądź jej naprawie oraz zapewnieniu innych usług. Należy jednak pamiętać, że udzielenie gwarancji nie wyłącza prawa kupującego do skorzystania z ustawowej rękojmi za wady.
Kupujący wykonujący uprawnienia z gwarancji powinien dostarczyć rzecz na koszt gwaranta do miejsca wskazanego w gwarancji lub do miejsca, w którym rzecz została wydana przy udzieleniu gwarancji, chyba że z okoliczności wynika, że wada powinna być usunięta w miejscu, w którym rzecz znajdowała się w chwili ujawnienia wady. Gwarant natomiast ma obowiązek wykonać swoje zobowiązanie gwarancyjne w terminie wskazanym w oświadczeniu gwarancyjnym, a gdy go nie określono- niezwłocznie, nie później niż w terminie 14 dni licząc od dnia dostarczenia rzeczy przez kupującego oraz dostarczyć rzecz kupującemu na swój koszt. Niebezpieczeństwo utraty lub uszkodzenia rzeczy w czasie od wydania jej gwarantowi do odebrania przez kupującego obciąża gwaranta.
Należy pamiętać, że w wykonaniu swoich obowiązków, gwarant dostarczył kupującemu zamiast rzeczy wadliwej rzecz wolną od wad albo dokonał istotnych napraw rzeczy objętej gwarancją to termin gwarancji biegnie na nowo od chwili dostarczenia rzeczy wolnej od wady lub zwrócenia rzeczy naprawionej. Jeżeli gwarant wymienił część rzeczy to powyższe rozwiązanie stosuje się odpowiednio do części wymienionej.
W innych wypadkach niż wskazane powyżej, termin gwarancji ulega przedłużeniu o czas, w ciągu którego wskutek wady rzeczy objętej gwarancją uprawniony z gwarancji nie mógł z niej korzystać.
Autor: Monika Prawdzik- aplikant radcowski w Kancelarii Radcy Prawnego Katarzyny Kurczewskiej Kozikowskiej www.kkancelaria.pl