Skradziony samochód, uszkodzone mienie, naruszenie nietykalności cielesnej. Zdarzają się w życiu takie sytuacje, które wymagają interwencji organów prawnokarnych. Warto wiedzieć jak wygląda przebieg działań uprawnionych podmiotów i jakie przysługują Nam uprawnienia po złożeniu zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa.
Zawiadomienie takie złożyć można Policji lub prokuratorowi. Możliwe jest sporządzenie pisma zawierającego wszelkie istotne informacje w sprawie lub zawiadomienie organów ustnie, a informacje przekazane w ten sposób zostaną utrwalone w formie protokołu.
Niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie organ powołany do prowadzenia postępowania przygotowawczego ( w zależności od charakteru czynu jest to Policja lub prokurator) obowiązany jest wydać postanowienie o wszczęciu bądź o odmowie wszczęcia śledztwa.
I tu pojawia się kilka możliwości: właściwy organ wydaje postanowienie o wszczęciu postępowania przygotowawczego, w toku którego zbiera potrzebny materiał dowodowy, a następnie sporządza i wnosi do Sądu akt oskarżenia. To w zasadzie najlepszy dla Nas scenariusz.
Może zdarzyć się również, że organ uzna, iż brak jest podstaw do wszczęcia postępowania co skutkować będzie wydaniem postanowienia o odmowie wszczęcia śledztwa. Organ może także wszcząć postępowanie przygotowawcze, ale następnie stwierdzić, że brak jest podstaw do sporządzenia aktu oskarżenia i postepowanie umorzyć.
Czy takie rozstrzygnięcia zamykają pokrzywdzonemu drogę do żądania ukarania sprawcy czynu zabronionego ? Otóż nie.
W przypadku bowiem odmowy wszczęcia lub umorzenia śledztwa organ, który wydał takie postanowienie ma obowiązek zawiadomić pokrzywdzonego o podjętym rozstrzygnięciu. Pokrzywdzony zaś, w terminie 7 dni od doręczenia mu postanowienia, może wnieść zażalenie na to rozstrzygnięcie. Zażalenie wnosi się do właściwego Sądu za pośrednictwem prokuratora, który wydał zaskarżone postanowienie.
W obu przypadkach Sąd, uwzględniając Nasze zażalenie, zobowiąże organ prowadzący postępowanie przygotowawcze do wyjaśnienia okoliczności, które budzą wątpliwości oraz do dokonania czynności, które Sąd uzna za zasadne.
Jeżeli jednak organ prowadzący postępowanie nadal nie znajdzie podstaw do wniesienia aktu oskarżenia, wyda ponownie postanowienie o umorzeniu postępowania lub odmowie jego wszczęcia.
Kodeks postępowania karnego przewiduje w takim przypadku możliwość wniesienia tzw. subsydiarnego aktu oskarżenia. Pokrzywdzony może, więc zdecydować, że, z pominięciem prokuratora, żądać będzie ukarania sprawcy czynu przed Sądem. Należy jednak pamiętać, że pismo takie powinno być sporządzone i podpisane przez pełnomocnika, z zachowaniem warunków jakie winien spełniać akt oskarżenia, a określonych w art. 332 i art. 333 § 1 KPK.
Co ważne, do sprawy wszczętej na podstawie aktu oskarżenia wniesionego przez oskarżyciela posiłkowego może w każdym czasie wstąpić prokurator, stając się oskarżycielem publicznym. Postępowanie toczy się wówczas z oskarżenia publicznego, a pokrzywdzony, który wniósł akt oskarżenia, korzysta z praw oskarżyciela posiłkowego. Cofnięcie aktu oskarżenia przez oskarżyciela publicznego jest dopuszczalne jedynie za zgodną pokrzywdzonego, który wniósł akt oskarżenia.
Może zdarzyć się jednak sytuacja, w której pokrzywdzony zaniecha podejmowania środków zaskarżenia uznając, że prostszą drogą będzie po prostu ponowne złożenie zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa.
W przypadku odmowy wszczęcia postępowania, jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 10 maja 2000 roku w sprawie II KZ 41/10, można w każdym czasie, aż do upływu okresu przedawnienia, złożyć ponownie zawiadomienie o przestępstwie, które w wypadku uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa, prowadzić może do wszczęcia postępowania karnego.
W stosunku zaś do umorzenia postępowania należy zwrócić uwagę, że umorzone postępowanie przygotowawcze może być w każdym czasie podjęte na nowo na mocy postanowienia prokuratora, ale tylko jeśli nie będzie się toczyć przeciw osobie, która w poprzednim postępowaniu występowała w charakterze podejrzanego. Przepis ten stosuje się odpowiednio w sprawie, w której odmówiono wszczęcia śledztwa lub dochodzenia.
Nasze zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, dla swej skuteczności, musiałoby być więc skierowane przeciwko innemu sprawcy czynu zabronionego, niż w uprzednim zawiadomieniu.
W przypadku prawomocnie umorzonego postępowania przygotowawczego przeciwko osobie, która występowała już w charakterze podejrzanego, istnieje możliwość wznowienia takiego postępowania tylko na mocy postanowienia prokuratora nadrzędnego nad tym, który wydał lub zatwierdził postanowienie o umorzeniu i tylko wtedy, gdy ujawnią się nowe istotne fakty lub dowody nie znane w poprzednim postępowaniu albo gdy zachodzi okoliczność określona w art. 11 § 3 KPK.
Wobec powyższego, w kolejnym zawiadomieniu o popełnieniu przestępstwa skierowanym przeciwko tej samej osobie, koniecznym byłoby wykazanie nowych okoliczności lub dowodów, które nie były znane organowi uprzednio.
Autor: Monika Prawdzik- aplikant radcowski w Kancelarii Radcy Prawnego Katarzyny Kurczewskiej Kozikowskiej www.kkancelaria.pl