W związku ze stale obowiązującym rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie wprowadzenia na obszarze RP stanu zagrożenia epidemicznego związanego z pandemią COVID-19, które wprowadziło szereg restrykcji powodujących znaczne utrudnienia w prowadzeniu działalności gospodarczej, a także wobec wejścia w życie pakietu ustaw zwanego tarczą antykryzysową, przedsiębiorcom, w i tak już trudnej sytuacji, nie jest łatwo odnaleźć się w gąszczu przepisów.
W odpowiedzi na powyższe problemy, powstało niniejszej opracowanie, które mam nadzieję, ułatwi poszukiwanie właściwych rozwiązań zwiazanych z sytuacją pracodawców oraz zleceniodawców w dobie pandemii. Podkreślenia wymaga, że autorka skupiła się głównie na problemie zatrudnienia i form pomocy Państwa mającej na celu przeciwdziałanie zwolnieniom.
Obniżenia wymiaru czasu pracy albo wprowadzenie postoju ekonomicznego
W pierwszej kolejności wskazać trzeba na regulacje wprowadzone z ustawą z dnia 31.03.2020 roku o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, czyli tzw. tarczą antykryzysową.
Zgodnie z tą regulacją pracodawcy przysługuje uprawnienie do wprowadzenia stanu przestoju ekonomicznego albo obniżenia wymiaru czasu pracy pracowników. Regulacje te zastosować można również do osób świadczących usługi na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, jeśli z tego tytułu, osoba taka, podlega obowiązkowi ubezpieczeń: emerytalnemu i rentowemu. Pod pojęcie pracownika ustawa rozumie bowiem zarówno osobę świadczącą pracę na podstawie umowy o pracę jak i osobę, o której mowa w zdaniu poprzednim.
Pracownikowi objętemu przestojem ekonomicznym przedsiębiorca wypłaca wynagrodzenie obniżone nie więcej niż o 50%, nie niższe jednak niż w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalanego na podstawie przepisów o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, z uwzględnieniem wymiaru czasu pracy.
W przypadku obniżenia wymiaru czasu pracy przedsiębiorca może obniżyć wymiar czasu pracy o 20%, nie więcej niż do 0,5 etatu, z zastrzeżeniem, że wynagrodzenie nie może być niższe niż minimalne wynagrodzenie za pracę ustalane na podstawie przepisów o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, z uwzględnieniem wymiaru czasu pracy.
Obniżenia wymiaru czasu pracy albo wprowadzenie postoju ekonomicznego należy dokonać w formie stosownego porozumienia z pracownikami.
Jeśli przedsiębiorca zdecyduje się na wprowadzenia postoju ekonomicznego lub obniżenia wymiaru czasu pracy to może wystąpić z wnioskiem o wypłatę ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych świadczeń na dofinansowanie wynagrodzenia pracowników.
Przedsiębiorca musi jednak spełniać następujące warunki:
- u przedsiębiorcy wystąpił spadek obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia COVID-19
- przedsiębiorca musi spełniać kryteria, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 11 października 2013 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z ochroną miejsc pracy (Dz. U. z 2019 r. poz. 669), z zastrzeżeniem, że nie zalega w regulowaniu zobowiązań podatkowych, składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Pracy lub Fundusz Solidarnościowy do końca trzeciego kwartału 2019 r. (ustawa przewiduje wyjątki od tego wymagania)
Jeśli przedsiębiorca spełni powyższe warunki to przysługiwać mu będzie odpowiednie dofinansowanie do wynagrodzenia pracowników objętych obniżonym wymiarem czasu pracy albo postojem ekonomicznym.
Dodać można, że przedsiębiorcy przysługiwać też będą środki z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych na opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne pracowników należnych od pracodawcy na podstawie ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych od przyznanego dofinansowania.
Pomoc taka świadczona będzie przez okres obowiązywania obniżonego wymiaru czasu pracy albo postoju ekonomicznego, jednak nie dłużej niż 3 miesiące.
Należy pamiętać, że w przypadku uzyskania pomocy dla danego pracownika nie można będzie takiego pracownika zwolnić przez okres pobierania pomocy oraz kolejne 3 miesiące.
Umowa o dofinansowanie części kosztów wynagrodzeń pracowników lub kosztów prowadzenia działalność przez osobę niezatrudniającą prawników
Nadto, istnieje możliwość zawarcia z właściwym starostą, umowy, na podstawie, której starosta przyzna przedsiębiorcy dofinansowanie części kosztów wynagrodzeń pracowników oraz należnych od tych wynagrodzeń składek na ubezpieczenia społeczne. Co ważne, tutaj również ustawa definiuje pracownika zarówno jako osobę pozostającą w stosunku pracy na podstawy umowy o pracę, jak i świadczącą usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej.
Warunkiem uzyskania takiej pomocy jest spadek obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia COVID-19.
Dofinansowanie może być przyznane mikroprzedsiębiorcom, małym oraz średnim przedsiębiorcom w rozumieniu przepisów ustawy Prawo przedsiębiorców na okres nie dłuższy niż 3 miesiące.
Dofinansowanie będzie wypłacane w okresach miesięcznych, po złożeniu przez przedsiębiorcę oświadczenia o zatrudnianiu w danym miesiącu pracowników objętych umową zawartą ze starostą oraz kosztach wynagrodzeń każdego z tych pracowników i należnych od tych wynagrodzeń składek na ubezpieczenia społeczne, według stanu na ostatni dzień miesiąca, za który dofinansowanie jest wypłacane.
Co ważne, przedsiębiorca jest obowiązany do utrzymania w zatrudnieniu pracowników objętych umową zawartą ze starostą przez okres dofinansowania oraz, po zakończeniu dofinansowania, przez okres równy temu okresowi. W przypadku niedotrzymania tego warunku dofinansowanie podlega zwrotowi, jednak bez odsetek.
Istnieje również możliwość zawarcia przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną i niezatrudniającego pracowników ze starostą podobnej umowy o dofinansowanie części kosztów prowadzenia działalności gospodarczej w przypadku spadku obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia COVID-19.
Dofinansowanie takie będzie wypłacane w okresach miesięcznych, po złożeniu przez przedsiębiorcę oświadczenia o prowadzeniu działalności w danym miesiącu, za który dofinansowanie jest wypłacane.
W przypadku skorzystania z tej formy pomocy przedsiębiorca będzie zobowiązany do prowadzenia działalności gospodarczej przez okres, na który przyznane zostało dofinansowanie, oraz, po zakończeniu dofinansowania, przez okres równy temu okresowi. W przypadku niespełnienia tego warunku przedsiębiorca zobowiązany będzie do zwrotu otrzymanego dofinansowania, jednak bez odsetek.
Wysokość dofinansowania zależna jest od wysokości odnotowanego spadku obrotów.
W każdym przypadku, wniosek o dofinansowanie trzeba będzie złożyć do powiatowego urzędu pracy właściwego ze względu na siedzibę lub miejsce wykonywania pracy przez pracowników albo miejsce prowadzenia działalności gospodarczej w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia naboru przez dyrektora powiatowego urzędu pracy.
Zmiana warunku pracy
U pracodawcy, u którego wystąpił spadek obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia COVID-19 i który nie zalega w regulowaniu zobowiązań podatkowych, składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Pracy lub Fundusz Solidarnościowy do końca trzeciego kwartału 2019 r., dopuszczalne jest:
1) ograniczenie nieprzerwanego odpoczynku, o którym mowa w art. 132 § 1 Kodeksu pracy, do nie mniej niż 8 godzin, i nieprzerwanego odpoczynku, o którym mowa w art. 133 § 1 Kodeksu pracy, do nie mniej niż 32 godzin, obejmującego co najmniej 8 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego. W zakresie odpoczynku, o którym mowa w art. 132 § 1 Kodeksu pracy, pracownikowi przysługuje równoważny okres odpoczynku w wymiarze różnicy między 11 godzinami, a liczbą godzin krótszego wykorzystanego przez pracownika okresu odpoczynku. Równoważnego okresu odpoczynku pracodawca udziela pracownikowi w okresie nie dłuższym niż 8 tygodni.
2) zawarcie porozumienia o wprowadzeniu systemu równoważnego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 12 miesięcy. Przedłużony dobowy wymiar czasu pracy jest równoważony krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w niektórych dniach lub dniami wolnymi od pracy.
3) zawarcie porozumienia o stosowaniu mniej korzystnych warunków zatrudnienia pracowników niż wynikające z umów o pracę zawartych z tymi pracownikami, w zakresie i przez czas ustalone w porozumieniu.
Należy mieć na uwadze, że w każdym z ww. przypadków kryterium spadku obrotów jest definiowane w odrębny sposób.
Wprowadzenie przestoju z powodu okoliczności leżących po stronie pracodawcy
Należy również pamiętać o regulacji Kodeksu pracy, który stanowi, że w przypadku niezawinionego przez pracownika przestoju należne jest pracownikowi, za ten czas, odpowiednie wynagrodzenie.
Za niezawiniony przestój należy rozumieć sytuację, w której pracownik jest gotów świadczyć pracę jednak z powodów leżących po stronie pracodawcy, w tym także okoliczności niezawinionych przez pracodawcę, pracownik pracy świadczyć nie mógł.
W takim wypadku pracownikowi przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania - 60% wynagrodzenia.
Należy jednak mieć na uwadze, że na czas przestoju pracodawca może powierzyć pracownikowi inną odpowiednią pracę, za której wykonanie przysługuje wynagrodzenie przewidziane za tę pracę, nie niższe jednak od wynagrodzenia ustalonego w sposób opisany powyżej. Jeżeli przestój nastąpił z winy pracownika to pracownikowi przysługuje wyłącznie wynagrodzenie przewidziane za wykonaną pracę.
Oczywiście należy mieć na uwadze, że przedstawione zagadnienie jest tematem dość skomplikowanym, a niniejsze opracowanie ma na celu przybliżenie Państwu istniejących aktualnie możliwości. Każdy przypadek wymagać będzie jednak na pewno odrębnej analizy i indywidualnie dobranych rozwiązań.
Autor: Monika Prawdzik- radca prawny w Kancelarii Radcy Prawnego Katarzyny Kurczewskiej Kozikowskiej www.kkancelaria.pl